Diz Eklemi

Eklemi oluşturan üç kemiğin üzerinden ise, dize gelen yükle incelen, yanlara doğru genişleyen özellikte hyalin yapıda kıkırdak bulunur. Dizden yük kalktığı zaman kıkırdak doku toparlanarak kalınlaşır. Kıkırdaklar yassılarak inceldiğinde, eklem yüzeylerinin arasındaki temas ile ekleme binen yükün dağılım yüzeyleri artar. Böylece yükün diz eklemine yarattığı etki de azalır. Dizde yükün yarattığı basınç yok olunca, diz ekleminde kıkırdak dokunun elastikiyeti nedeniyle yeniden yüksüz duruma geçer.

Eklemde kaval ve uyluk kemiklerinin arasında hem büyüklük, hem de şekil farklılığı olduğundan, eklem yüzeylerindeki uyumu menisküs denilen fibröz kıkırdaktan meydana gelen hilal biçimindeki oluşum sağlar. Bunlar amortisör gibi gelen kuvvetin azalmasına yardımcı olur. Kaval ve uyluk kemiklerinin arasındaki temas yüzeyini arttırarak, merdiven çıkma, yük taşıma, oturup kalkma sırasında dize gelen kuvvetin neden olduğu basıncı azaltır. Dizin hareketi sırasında menisküs ön ve arka tarafa, aynı zamanda içe doğru 0,5-1,0 cm hareket alanı yaratır. Bu sayede eklem yüzeylerindeki temas ve uyum sağlanır. Menisküslerin binen yüke karşı belirli bir dayanma sınırı bulunur. Eğer gelen yük bu sınırları aşarsa, menisküs yırtığı oluşur. Hareketli menisküsler diz ekleminin hareketlerini kolaylaştırıcı etki yapar.

Diz ekleminin hareketlerinde eklem yüzeylerinde kayganlığı arttıran eklem sıvısı olur. Bu sıvı yapışkan, koyu ve açık sarıdır. Normalde en fazla 3,5 cc kadardır. Bunun üzerindeki miktar diz ekleminde gerginlik ağrısının oluşmasına yol açar. Bunu salgılayan synovial dokudur ve yumuşak yağ dokusu olduğundan, diz ekleminin hareketine yardımcı olur. Bulunduğu alanlar diz kapağı altında ve diz arkasıdır. İçeriği damarlar bakımından zengin olduğundan, dizdeki şişliklerin kaybolmasına, sinirlerden oluştuğundan diz yaralanması ve zedelenmesinde ağrı hissinin iletimine yardımcı olur.

Diz eklemi yükü taşıyabilecek biçimde uyumlu çalışması için bağlarla bağlıdır. Diz ekleminin stabil olmasını sağlayan, kapsül dışında 7 tane bağla, 10 tane adale kirişidir. Bağlar fibröz bağ dokusundan yapılıdır. Diz ekleminde ortada ön ve arka çapraz bağlar bulunur. Bunlar makas şeklinde birbirini çaprazlar. Bu şekilde dizdeki alt kemiğin ve üst kemiğin hizasında ön ve arkaya kaymasına engel olurlar. Dizin bükülmesi ve açılmasında gerilerek, açılmanın 180 dereceden fazla olmasına mani olurlar. Bağlar diz ekleminin adeta sigortası gibidir. Dizin güvende olmasını sağlarlar. Yırtık olmaları halinde, dizde boşalma ve yere düşme gibi etkiler yaratırlar. Eğer bağlar makas şeklinde olmasaydı, yürüme ve koşma sırasında kişiler sürekli düşer, hızlı koşma ve hızlı yürüme hareketlerini yapamazdı.

Dizde ayrıca kemikleri birbirine bağlayan iç ve dışta yan bağlar bulunur. Bunlar hem çapraz bağlara destek olur, hem de kaval kemiğinin sağa ve sola açılmasını engeller, kemiğin yan taraflara kaymasını önleyerek diz ekleminin stabilitesine yardımcı olur. Eklemin içinde menisküslerin fazla hareket etmesini engelleyen ön tarafta transvers, arka tarafta wrisberg denilen bağlar bulunur. Diz ekleminin arkasında ise, popliteal bağ yer alır. Bu dizin arkasını tümüyle kaplar. Diz ekleminin önünde de fibröz bağlar vardır. Bunlar dizin bükülmesi sırasında kaval kemiğindeki snovia yağ dokusunun dışarıya çıkmasına mani olur. Synovia içinde de yağ dokusunu sabitleyen bağ bulunur.

Diz ekleminde kasların gerginliği ve eklemin basıncı teması sağlar. Önemli bir görev üstlenen diz ekleminde iki kemiği bağlayan 10 adet kas bulunmaktadır. 2 adedi aşağıdan yukarıya, diğerleri ise yukarıdan aşağıya yer alır. Hem diz temasını, hem de dizin hareketlerini yapmasına yardımcı olurlar. Dizde arkadan üste çıkan 2 kas, alttan çıkan iki başlı kasla çatallaşarak kemiğe yapışırlar. Burada baklava dilimi gibi boşluk meydana getirirler. Diz eklemi büküldüğünde bu yüzden V şekline gelir. Boşluktan geçen damar ve sinirler vardır. Bu boşluk olmasaydı, diz büküldüğünde ayağa giden damarlar sıkışır, dolaşım ve sinirlerle ilgili sorunlar yaşanırdı.